7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunuyla arabulucuya başvuru zorunluluğu getirildiğinden; işçi ile işveren aralarındaki iş uyuşmazlıklarından kaynaklanan konularda, dava açmadan önce arabulucuya başvuru yapacaklardır.
Bu bağlamda öncelikle Kanun kapsamında hak ve alacaklarının ihlal edildiğinin düşünen taraf (işçi veya işveren) öncelikle ihlal edilen hak ve alacağının 7036 sayılı Kanun kapsamında olup olmadığını tespit edecektir. Bu aşamadan sonra aşağıda detayları verilen şekil ve usullerle arabulucuya başvuru yapılacaktır.
Dava şartı olarak arabuluculuk, Kanunun 3. Maddesi 1. Fıkrasında, “Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.” şeklinde düzenlenmiştir.
Bu fıkra ile, kanuna veya bireysel yahut toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması bir dava şartı olarak kabul edilmektedir.
Zorunlu arabuluculuğun uygulama alanı, işçi ve işveren uyuşmazlıklarından kaynaklanan taraf alacaklarına ilişkin davalar ve işe iade davaları olarak belirlenmiştir. Yapılan düzenleme ile bunların kanuna, bireysel iş sözleşmesine veya toplu iş sözleşmesine dayanması arasında herhangi bir fark gözetilmemiştir.
Zorunlu arabuluculuğun uygulama alanı, işçi ve işveren uyuşmazlıklarından kaynaklanan taraf alacaklarına ilişkin davalar ve işe iade davaları olarak belirlenmiştir. Yapılan düzenleme ile bunların kanuna, bireysel iş sözleşmesine veya toplu iş sözleşmesine dayanması arasında herhangi bir fark gözetilmemiştir.
Bilindiği gibi İş Kanunun dışındaki aşağıda belirtileceği üzere diğer bazı kanunlarda da iş ilişkileri, iş sözleşmeleri düzenlenmiştir. İş Kanunu dışında Borçlar Kanununda da iş ilişkilerini, işçilik hak, alacak, talep ve borçlarını düzenleyen hükümler bulunmaktadır. Hatta İş Kanununda olmayan, işçinin borçları, işverenin yükümlülükleri gibi düzenlemelerde yer almaktadır.
Bu çerçevede 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun İkinci Kısmının Altıncı Bölümünde düzenlenen “Hizmet Sözleşmeleri” (genel hizmet sözleşmesi, pazarlamacılık sözleşmesi ve evde hizmet sözleşmesi) kapsamında kalan işçi ve işveren arasındaki alacak ve talepleri için de arabulucuya başvuru zorunluluğu bir dava şartı olarak kabul edildiğinden Kanunun 5 inci maddesi, bu tür uyuşmazlıkları iş mahkemelerinin görevine dahil etmektedir.
Bu düzenlemeden önce Borçlar Kanunu kapsamındaki işçi alacak ve talepleri ile ilgili davalar genel mahkemelerde görülmekteydi. 7036 sayılı Kanun, Borçlar Kanunda düzenlenen her türlü işçilik hak, alacak ve taleplerini İş Mahkemelerinde görülmesini düzenlemiştir.
Buna göre sadece İş Kanunundan değil, Türk Borçlar Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın Mesleğinde Çalışanlarla Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkındaki Kanun kapsamındaki iş uyuşmazlıklarından kaynaklı her türlü hak ve alacaklar ile tazminatlarda; kanunlardan hangisine dayanırsa dayansın, artık bu davalarda öncelikle arabuluculuğa başvurmak zorunlu olacaktır.
Bunun yanında arabuluculuk faaliyetinin anlaşma dışında sonlanması halinde bu kanunlardan kaynaklı istisnalar hariç, tüm iş uyuşmazlıklarından kaynaklanan davalar iş mahkemelerinde açılacaktır.